Het belang van feedback in opleidingen in de gezondheidszorg. Een vergelijking van feedbackmethoden.

Inleiding tot feedback in de gezondheidszorg

Belangrijkste opmerkingen: 

• Het belang van feedback in de gezondheidszorg mag niet onopgemerkt blijven. Feedback helpt artsen hun sterke punten en verbeterpunten te identificeren en te werken aan het verbeteren van hun effectiviteit. 
• Correct gegeven feedback geeft mensen de mogelijkheid om prestaties veel efficiënter te beheren, te ontwikkelen en te verbeteren. 
• Er zijn heel typische feedbackmethoden zoals summatief en formatief, en er zijn minder gebruikelijke feedbackmethoden zoals videogebaseerde feedback, Het Pendleton Model.
• Patiënten en artsen kunnen zorgverleners verlaten vanwege slechte communicatie. 
• De resultaten van een onderzoek (meer hieronder) toonden aan dat 90% van de studenten een verbetering merkten in hun communicatievaardigheden door videogebaseerde observatie en evaluatie.

Doel van de feedback 

Het belang van feedback in de gezondheidszorg is groot, het is een integraal onderdeel van alle onderwijs, opleiding en dagelijkse beroepsactiviteiten in de meeste Europese landen. Het is een waardevol instrument om de vooruitgang te beoordelen en te bepalen of een bijsturing nodig is. In de gezondheidszorg is feedback vooral belangrijk om artsen inzicht te geven in hun praktijk vanuit het perspectief van hun collega's (2).

Door middel van feedback kunnen artsen hun sterke punten en gebieden die voor verbetering vatbaar zijn, identificeren en werken aan het verbeteren van hun effectiviteit. Junior en senior artsen kunnen om feedback vragen of hun collega's kunnen hen benaderen voor feedback. Voor alle betrokken partijen is het geven en ontvangen van feedback echter niet zonder uitdagingen.

Wie heeft er baat bij?

Het vermogen om feedback te geven en te ontvangen is cruciaal voor succesvol prestatiebeheer en ontwikkeling. Het is essentieel om de aandacht en energie van mensen te richten op het zo efficiënt mogelijk bereiken van doelstellingen. Feedback kan constructief zijn, door fouten of mogelijkheden tot verbetering aan te geven, of waarderend, door prestaties te erkennen of de waarde van iemands bijdrage te erkennen. Door transparante feedback te geven en samen te werken met anderen kunnen prestaties worden verbeterd. Andere voordelen van feedback zijn (5): 

• Feedback helpt hen hun vaardigheden en kennis te verbeteren en de nodige aanpassingen te doen om de patiëntenzorg te verbeteren.

• Het voorkomt dat prestaties ontsporen en kostbare tijd, energie en middelen worden verspild.  

• Het geven van waarderende feedback en erkenning schept vertrouwen en een gevoel van waardering.

• Wanneer feedback effectief wordt gegeven, kan het de kwaliteit van de werkrelaties binnen een team verbeteren. 

• Voor patiënten is feedback een manier om hun zorgen, ervaringen en meningen over de ontvangen zorg kenbaar te maken. Dit helpt zorgverleners om meer patiëntgerichte zorg te verlenen. 

Het nut van feedback

Feedback is er in verschillende vormen en richtingen. De meest gebruikelijke is feedback van docent naar student, dan is er feedback van collega naar collega, feedback van docent naar docent, enzovoort. Een minder gebruikelijke, maar zeer krachtige vorm van feedback ten slotte is de feedback van patiënt aan student/arts. 

Volgens een Patient Perspective studie, heeft 36% van de patiënten een zorgverlener verlaten vanwege een slechte persoonlijke ervaring en gebrek aan communicatie.

In elk bedrijf vragen we onze klanten om feedback, hoe moeilijk die ook is, we willen, en moeten, te weten komen wat onze klanten van ons product vinden en vooral hoe ze zich erover voelen. Waarom is het dan minder gebruikelijk om patiënten om feedback te vragen over hun ervaringen in de gezondheidszorg? Het belang van feedback in de gezondheidszorg is nu groter dan ooit, en dat zal alleen maar toenemen. Feedback van patiënten helpt artsen een duidelijk beeld te krijgen van de verwachtingen van patiënten en hoe zij de zorg kunnen verbeteren (6).

Moeilijkheden bij het geven en ontvangen van feedback in de geneeskunde 

Bepaalde belemmeringen in het feedbackproces kunnen de diepgang van de feedback die een individu ontvangt, beperken. Dit kan gevolgen hebben voor het niveau van onderwijs dat zij ontvangen, alsook voor hun kansen op verbetering en succes. Enkele van deze belemmeringen zijn: 

• Vermijd om feedback te persoonlijk te maken en gevoelens te kwetsen: 
  • Feedback kan moeilijk te geven zijn als de beoordelaar denkt dat de feedback de leerling kan teleurstellen of van streek kan maken.
  • De wens om de leerling niet van streek te maken kan echter leiden tot een verschijnsel dat bekend staat als "verdwijnende feedback", waarbij zinvolle feedback wordt vermeden.

• Gebrek aan kennis:
  • Feedback geven en ontvangen vereist inzicht in zowel het proces als de vaardigheid. Als de beoordelaar of de leerling deze niet begrijpt, zullen de leerresultaten niet zo nuttig of effectief zijn.

• Gebrek aan externe feedback:
  • Wanneer externe feedback niet beschikbaar is, kunnen leerlingen hun toevlucht nemen tot zelfbeoordeling, maar deze aanpak is vaak foutgevoelig. Uit onderzoek blijkt dat goed presterende leerlingen geneigd zijn hun prestaties te onderschatten, terwijl minder goed presterende leerlingen geneigd zijn hun capaciteiten te overschatten. 

• Gebrek aan directe observatie:
  • De doeltreffendheid van feedback is het grootst wanneer deze gebaseerd is op de directe observatie van de taak. In een drukke klinische omgeving is directe observatie vaak niet haalbaar, wat het effect van feedback kan beperken omdat er geen gelegenheid is voor dergelijke observaties. (3)

In wezen kunnen alle bovenstaande punten correct worden beheerd om het beste uit de opleiding van een leerling te halen. Uiteindelijk is het belang van feedback in de gezondheidszorg, en in elke andere sector, dat het de leerling in staat stelt zijn capaciteiten, kennis en vaardigheden met betrekking tot die taak te verbeteren. Leren is een voortdurend cyclisch proces. 

Verschillende feedbackmethoden 

Er zijn vele soorten feedback in het medisch onderwijs. Ze kunnen sterk variëren in stijlen en soorten. De typische zijn formatieve en summatieve feedback. Formatieve feedback is de vooruitgang van een student tijdens een cursus, waarbij hij consequente feedback, reflectie en bijsturing krijgt tijdens het leren van een nieuwe vaardigheid. Summatieve feedback meet de prestaties, gewoonlijk ten opzichte van een norm die door de nationale gezondheidsorganisatie in elk land is vastgesteld. Summatieve feedback wordt gewoonlijk gegeven met een cijfer. (2)

Hieronder staat een figuur die de verschillende feedbackbronnen in de gezondheidszorg laat zien. Ontleend aan (2)

Er zijn andere feedbackmethoden zoals: 

• De feedback sandwich:
  • De feedbacksandwich houdt in dat men begint en eindigt met positieve feedback, met daartussen kritische feedback. Dit kan nuttig zijn in de klinische praktijk, maar overmatig gebruik kan de doeltreffendheid ervan verminderen omdat de ontvanger zal anticiperen op negatieve feedback. Het is belangrijk om indien mogelijk ook apart positieve feedback te geven, zodat collega's zich gewaardeerd voelen en openstaan voor feedback.
• Chronologische mode feedback:
  • Dit spreekt voor zich. Bij het reflecteren op de observaties van het begin tot het einde van een leersessie, geeft de persoon die feedback geeft deze in chronologische volgorde.
• Het Pendleton Model:
  • Het in 1984 ontwikkelde Pendleton-model is een leerlinggericht en op conversatie gebaseerd feedbackmodel. Het richtte zich op het creëren van een veilige omgeving voor feedback door eerst de positieve punten te benadrukken en daarna de gebieden aan te wijzen die voor verbetering vatbaar zijn. Het model gebruikt open vragen om reflectie aan te moedigen. 
  • Bijv. "Wat ging er volgens u goed?" , "Wat denk je dat anders kan?", "Hoe kan dit worden bereikt?". 

In de gezondheidszorg en het onderwijs in het algemeen gebruikt men naast deze paar voorbeelden nog vele andere feedbackmethoden.

Onderzoek naar feedbackmodellen/-methoden

Onderzoek gepubliceerd in de Health Professions Education, sep. 2018, beschreef een onderzoek gedaan naar de perceptie die studenten hebben bij het geven van feedback. Er is nader bekeken welke feedbackmethode zij het meest nuttig en effectief vinden.

Uit de resultaten bleek dat studenten liever feedback kregen in een besloten dialoog met een mix van positieve opmerkingen, gevolgd door verbeterpunten. Ook bleek dat het vergelijken van de prestaties van studenten met elkaar de feedback veronachtzaamde en ongespecificeerd maakte, dus niet nuttig voor studenten. Bovendien raadden de studenten aan regelmatig peerfeedback en wederzijdse feedback toe te passen in een veilige en open omgeving.

De conclusie van de studie schetst dat studenten voortdurend constructieve feedback, wederzijdse en peer-feedback en een evenwicht tussen positieve en verbeterpunten nodig hebben. 

Het is belangrijk op te merken dat de studenten ook sterk beïnvloed werden door de manier waarop een docent feedback gaf. Bij tijdgebrek of slechte communicatievaardigheden van een medewerker vonden de studenten deze feedback moeilijk te verwerken. (1)

Onze ervaring...

Bij Codific hebben onze Growth Strategists meer dan 250 zorgprofessionals geïnterviewd die betrokken zijn bij het beoordelingsproces van studenten in zowel klinische als communicatieomgevingen. We hebben veel informatie verzameld over de feedbackstijlen in de verschillende landen en verschillende faculteiten. In het Verenigd Koninkrijk worden nog veel traditionele feedbackmethoden gebruikt. Veel universiteiten geven directe feedback direct na een consult of examen. De docent overhandigt deze meestal aan de student, biedt hem enige tijd voor reflectie en geeft feedback via een schriftelijke beoordeling. Een andere, nieuwere feedbackmethode is in Noord-Europa veel populairder, namelijk via video-opname. Bij deze gestructureerde feedbackmethode worden studenten beoordeeld via reflectie op hun video opname van hun consultatie met gesimuleerde patiënten of echte patiënten. Het geeft studenten de gelegenheid om terug te kijken hoe ze het gedaan hebben en wat ze vonden dat ze konden verbeteren. 

Daarom gaan wij hieronder dieper in op deze twee feedbackmethoden die in het onderwijs in de gezondheidszorg worden gebruikt, namelijk directe feedback en op video gebaseerde feedback en reflectie. 

Vergelijking van op video gebaseerde feedback en directe feedback

Een studie uitgevoerd door onderzoekers van de Universiteit van Genève, Faculteit Geneeskunde... (4) onderzocht de vergelijking tussen directe feedback, waarbij studenten het oefenen van klinische vaardigheden met gesimuleerde patiënten observeerden en direct na de ontmoeting verbale directe feedback kregen. Of het laatste, waarbij zowel de studenten als de supervisor de op video opgenomen ontmoeting bekijken en feedback geven.

Studenten voelden zich meer betrokken tijdens de op video gebaseerde sessies, omdat ze vonden dat het een actievere rol en ruimte voor discussie over klinisch redeneren vergemakkelijkt. Ze merkten ook op dat videofeedback nuttiger was om bepaalde klinische vaardigheden te verbeteren.

Onderzoekers van de Nationale Universiteit van Singapore publiceerden een andere studie (7) over de ervaring van studenten verpleegkunde met het ontvangen van peer-videofeedback. Uit de studie bleek dat sommige studenten videofeedback stressvoller vonden dan directe feedback. Het was echter zeer nuttig voor hen omdat het bewijs leverde bewijs van hun prestaties, waardoor ze dieper konden nadenken. De studie concludeerde dat veel docenten van mening zijn dat zowel videofeedback als directe feedback deel moeten uitmaken van het verpleegkundig curriculum.

Meer studies...

Een andere studie leverde soortgelijke resultaten op, gebaseerd op "Videotraining met peer feedback in real-time consultatie" (8) door professoren van de universiteit van Leuven. Het betrof stagiairs van de masteropleiding tot huisarts, die videotraining kregen met peer feedback in real-time consultatie. Ongeveer 70% van de stagiairs stond positief tegenover het opnemen van het consult, maar 60% van hen vond dat hun patiënten zich ongemakkelijk voelden tijdens de opgenomen ontmoeting. Met dat in het achterhoofd merkte bijna 90% een verbetering van hun communicatievaardigheden op door videogebaseerde observatie en evaluatie. In het algemeen benadrukt de studie het potentieel van videotraining in realtime consulten en suggereert dat training van communicatievaardigheden de kracht van visueel leren onderschat.

Andere studies over op video gebaseerde feedback, zoals (9) gepubliceerd in BMC Med Educ, vonden dat de belangrijkste voordelen die studenten ontvingen van op video gebaseerde feedback waren; de diepere analyse van zelfpercepties, reflectieve praktijken, peer-feedback en verhoogde aandacht voor de patiëntgerichte benadering van gezondheidszorg. In een kwantitatieve studie (10) over de effectiviteit van video-ondersteunde debriefing (VAD) in de gesimuleerde gezondheidszorg werd vastgesteld dat "VAD de leerresultaten verbeterde en vergelijkbare voordelen bood als verbale debriefing". 

Het belang van feedback in de gezondheidszorg is niet te onderschatten, deze paar studies laten zien welke instrumenten beschikbaar zijn om het medische onderwijsproces te vergemakkelijken.

De mening van de auteur

Op basis van de resultaten uit deze studies is er is een duidelijk voordeel in het gebruik van op video gebaseerde feedback. Er lijkt echter een klein probleem te bestaan met betrekking tot de mate van comfort die studenten en patiënten ervaren tijdens de opname. De beslissing hier hangt af van twee dingen. In de eerste plaats is voor het opnemen van patiëntenconsulten toestemming nodig, die mondeling of bij voorkeur schriftelijk moet worden verkregen. Sommige universiteiten vragen om een dubbele toestemming, één voor het consult en één na het consult. Dit geeft de patiënten de gelegenheid zich tijdens de hele sessie op hun gemak te voelen. Als zij na het consult twijfelen, kunnen zij hun toestemming weer intrekken. 

Ten tweede, bij het evalueren van de voordelen die de leerlingen krijgen door het gebruik van op video gebaseerde feedback in vergelijking met de lichte ongemakkelijkheid die zij gedurende het hele proces kunnen voelen. Men moet deze afweging maken met het oog op de resultaten. 

Aanvullende opmerking: studenten voelen zich meestal ongemakkelijk als ze voor het eerst worden opgenomen, wat een normale reactie is. Op video gebaseerde feedback is een nieuwer instrument dat de laatste jaren is ingevoerd, en nog niet iedereen heeft die ervaring gehad.

Hoe draagt Videolab bij aan videofeedback?

Videolab is een privacy compliant video-sharing platform waar studenten en professoren een consultatie kunnen opnemen in een GDPR veilige omgeving. Studenten kunnen een gesimuleerd consult, peer-to-peer consultaties of consultaties van echte patiënten uploaden en het platform versleutelt ze aan de bron. Videolab maakt vervolgens zelfreflectie mogelijk door het taggen en annoteren van tijdsfragmenten voor zowel de student als de docent. 

Gebruikers kunnen feedback en evaluaties geven over specifieke tijdsfragmenten of de hele video, met behulp van gestructureerde evaluatiemethoden volgens gedefinieerde evaluatiemethoden. Alle maatregelen zijn genomen om de training van patiënteninteracties eenvoudig, efficiënt en veilig te laten verlopen.

Videolab bevat veel verschillende feedbackrichtingen (zie onderstaande afbeelding). 

Uit de conclusie van studie 7 blijkt dat een combinatie van videogebaseerde en directe feedback het meest bevorderlijk is voor het leerproces. Met Videolab is dit mogelijk omdat het voor beide doeleinden gebruikt kan worden!

Als een consultatie in sessie is, en wordt opgenomen, kan direct na de sessie feedback worden gegeven, en na afloop worden geüpload op Videolab. Dit geeft de leerlingen de gelegenheid om hun prestaties te bekijken en te reflecteren en eventueel commentaar toe te voegen. En tot slot, delen met andere vooraf goedgekeurde beoordelaars of collega's voor aanvullende feedback.

Conclusie

Kortom, feedback is een essentieel instrument in de gezondheidszorg dat artsen helpt hun sterke punten en verbeterpunten te identificeren en te werken aan het verbeteren van hun effectiviteit. Patiënten hebben er baat bij omdat ze hun zorgen, ervaringen en meningen over de ontvangen zorg kunnen uiten.

Uiteindelijk hangt de keuze van de feedbackmethode af van de leerdoelen, de context en de voorkeuren van docent en leerling. Het gebruik van een combinatie van feedbackmethoden kan nuttig zijn om een meer complete leerervaring te bieden.

Referenties

1. Alfehaid, S.L., et.al. (2018). The Perceptions and Attitudes of Undergraduate Healthcare Sciences Students of Feedback: A Qualitative Study. Health Professions Education. Volume 4 (3). Pp. 186- 197. https://doi.org/10.1016/j.hpe.2018.03.002
2. Hardavella, G., et. al. (2017). Hoe effectief feedback geven en ontvangen. National Library of Medicine. 10.1183/20734735.009917
3. Burgess, A., van Diggele, C., Roberts, C. et al. (2020). Feedback in de klinische setting. BMC Med Educ 20 (Suppl 2), 460. https://doi.org/10.1186/s12909-020-02280-5
4. Perron, N., Louis-Simonet, M. Cerutti, B. et, al. (2016). Feedback in formatieve OSCE's: vergelijking tussen directe observatie en videogebaseerde formats. Medisch Onderwijs Online. Volume 21 (1). 
5. Feedback geven en ontvangen. Snelle referentiegids voor managers. (2014). https://www.publicsector.sa.gov.au/__data/assets/pdf_file/0005/219821/009-Giving-Receiving-Feedback-Managers.pdf
6. PatientPop. (2022). 4 manieren waarop patiëntenfeedback kan helpen uw zorgpraktijk te verbeteren. https://www.patientpop.com/blog/4-ways-patient-feedback-improve-healthcare-practice/
7. Yoong, Si. Qi., Wang, W., Kim, S., et,al. (2023). Perceptions and learning experiences of nursing students receiving peer video and peer verbal feedback: a qualitative study. Assessment & Evaluation in Higher Education. https://doi.org/10.1080/02602938.2023.2184462
8. Eeckhout, T., Gerits, M., Bouquillon, D. et, al. (2016). Videotraining met peer feedback bij real-time consultatie: aanvaardbaarheid en haalbaarheid in een huisartsenpraktijksetting. National Library of Medicine. 10.1136/postgradmedj-2015-133633
9. Dohms, M.C., Collares, C.F. & Tibério, I.C. (2020). Video-based feedback met behulp van echte consulten voor een formatieve beoordeling in communicatievaardigheden. BMC Med Educ 20, 57. https://doi.org/10.1186/s12909-020-1955-6
10. Zhang, H., Morelious, e., Goh, S. et, al. (2018). Effectiviteit van video-assisted debriefing in simulation based health professions education: Een systematische review van kwantitatief bewijs. 10.1097/NNE.0000000000000562